Telekomunikacja w przedwojennej Polsce

Opis obrazu: Stoisko Poczty, Telegrafów i Telefonów. Widoczne nowoczesne aparaty telefoniczne, na ścianie automatyczna łącznica, po bokach aparaty wodo i gazoszczelne. Data wydarzenia: 1937-11. Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. NAC.

Dziś niemal każdy z nas posiada nowoczesnego smartfona oraz etui do telefonu. Początki telekomunikacji w Polsce nie były jednak kolorowe i pokrywają się z bardzo smutnym okresem historycznym naszego państwa. Nasz kraj znajdował się wówczas pod zaborami i to właśnie za sprawą zaborców, na terenie naszego kraju zaczęły funkcjonować pierwsze telefony i sieci telefoniczne. Jak wyglądała era telekomunikacji w przedwojennej Polsce? Kiedy telefon stał się ogólnodostępny?

Opis obrazu: Grupa legionistów z końmi przy ogrodzeniu. Z prawej dwaj legioniści obsługują telefon polowy. Data wydarzenia: 1914 - 1918 NAC. Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji.

Pierwsze telefony w latach 70. XIX wieku

W dobie XXI wieku cieszymy się coraz nowocześniejszymi smartfonami. Nieograniczone możliwości sprawiają, że stajemy jedynie przed dylematem tego, jakie etui do telefonu wybrać. Na taki stan rzeczy przyszło czekać bardzo długo. Pierwszy aparat telefoniczny w naszym kraju pojawił się w roku 1877, kilkanaście miesięcy po tym, jak Aleksander Graham Bell podzielił się ze światem swoim patentem.

Pierwsze telefony były niezwykle zawodne, o czym świadczą relacje z testów przeprowadzanych przez następne parę lat. Głównym mankamentem były słaba jakość dźwięku. Rozmawianie przez pierwsze telefony było możliwe tylko w absolutnej ciszy. W ciągu następnych kilku lat udało się jednak rozwinąć pierwsze aparaty telefoniczne, a także uruchomić pierwsze sieci telefoniczne na świecie.

Rok 1882 – pierwsza w Polsce linia telefoniczna

Na przestrzeni wielu lat w polskich podręcznikach na historii powielany był błąd, że pierwsza linia telefoniczna w naszym kraju została uruchomiona w 1881 roku. Dzisiaj możemy jednak przyjąć, że prawidłową datą jest rok 1882. To właśnie wtedy uruchomiono pierwszą sieć w Warszawie wyposażoną w ok. 200 numerów. Zdecydowana większość z nich była zarezerwowana dla urzędów oraz instytucji państwowych. Pod koniec 1885 roku zanotowano już 520 abonentów. Na znaczący rozwój polskich sieci telefonicznych trzeba było jednak poczekać do wieku XX.

Opis obrazu: Julien Moreau, dyrektor Bezpieczeństwa Bublicznego - fotografia sytuacyjna (rozmawia przez telefon). Data wydarzenia: 1932. Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. NAC.

Rozmowy telefoniczne w przedwojennej Polsce

W okresie 20-lecia międzywojennego tylko najważniejsze osoby w państwie mogły liczyć na swój własny telefon. Zdecydowana większość aparatów znajdywała się pod kontrolą Ministerstw Poczt i Telegrafów. Aby porozmawiać przez telefon, należało udać się do takiego punktu, uiścić opłatę, a także zamówić rozmowę. Największe punkty pocztowe posiadały kilka aparatów, a zatem, nie można było liczyć na wysoki poziom prywatności. Był to w tamtych czasach oksymoron, biorąc pod uwagę, że naszych rozmów mogła słuchać pani z centrali, która zajmowała się przełączaniem połączeń.

Z jakimi wydatkami wiązała się rozmowa przez telefon? To zależało w głównej mierze od tego, na jaką odległość zamierzaliśmy zadzwonić. Za telefon z Warszawy do Łodzi płacono w dzień złotówkę za minutę rozmowy (ok. 10 PLN na dzisiejsze pieniądze). Telefon z Warszawy do Krakowa to stawka o 1,17 złotych za minutę. Mówimy tu o sytuacji, gdy zamawialiśmy rozmowę, na którą należało poczekać nawet kilka godzin. Dostępna była również usługa pilnego telefonu, za który płaciło się dwukrotnie więcej. Rozmowy telefoniczne kosztowały nieco mniej w nocy.

Opis obrazu: Kobieta rozmawiająca przez telefon. Data wydarzenia: 1931-08. Zespół: Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. NAC.

Telefon w przedwojennej Polsce tylko dla nielicznych

W latach 1918 – 1939 telefon był dużo powszechniejszy niż pod koniec XIX wieku. Wciąż był to wynalazek całkowicie niedostępny w domu przeciętnego Kowalskiego. Tuż przed wybuchem wojny, na 1000 mieszkańców Polski przypadało zaledwie 6,5 szczęśliwych posiadaczy własnego aparatu. W drugiej połowie dekady lat 20. telefony znajdowały się już w niektórych sklepach, a także akademikach, dzięki czemu, więcej osób mogło skorzystać z jego możliwości. I pomyśleć, że kilkadziesiąt lat później korzystamy z prywatnych aparatów oraz wybieramy różnorodne etui do smartfonów.

Co ciekawe, pomimo tak ograniczonego dostępu do telefonów, w tym okresie w Polsce pojawiło się również zjawisko… stalkingu. Było to szczególnie uciążliwe dla pięknych kobiet z wyższych sfer, które posiadały swój telefon. Przykładem były np. posłanki na Sejm II oraz III kadencji. Znana jest historia, w której jedna z bardziej urodziwych posłanek stała się celem nocnego stalkera. Jego wyczyny nie trwały jednak długo. Telefon posłanki szybko znalazł się na podsłuchu. Podczas jednej z takich rozmów udało się namierzyć adres, z którego dzwonił stalker. Półprzytomnego złoczyńcę udało się schwytać.

Źródła zdjęć Narodowe Archiwum Cyfrowe www.audiovis.nac.gov.pl
1. Tytuł tematu: Ogólnopolska wystawa radiowa w Bydgoszczy - Sygnatura: 1-G-5521-1
2. Tytuł tematu: Walki Legionów - Sygnatura: 1-H-199-3
3. Tytuł tematu: Julien Moreau - Sygnatura: 1-E-4206
4. Tytuł tematu: Aparaty telefoniczne - Sygnatura: 1-G-5499-1

Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz.U. z 2011 r. Nr 123, poz. 698 ze zm.) każdy może bezpłatnie skorzystać z materiałów zgromadzonych w zasobie archiwum, z wyjątkiem objętych zakazem udostępniania.